Dekonstruktywizm
W architekturze, zwany także dekonstrukcją, to rozpoczęta w późnych latach 80. XX wieku kontynuacja architektury postmodernistycznej. Charakteryzuje się ideą fragmentacji, zainteresowaniem manipulacją pomysłami dotyczącymi powierzchni lub pokrycia konstrukcji, krzywoliniowymi kształtami, które służą zaburzeniu i przemieszczeniu takich elementów architektury jak konstrukcja szkieletowa oraz bryła. Końcowy efekt wizualny obrazowany przez budynki w wielu dekonstruktywistycznych „stylach” charakteryzuje się stymulującą nieprzewidywalnością i kontrolowanym chaosem.

Filozofia dekonstrywistyczna
Głównym kanałem od dekonstruktywistycznej filozofii do teorii architektury był wpływ Jacques’a Derridy na Petera Eisenmana. Eisenman zaczerpnął filozoficzne podstawy z literackiego ruchu dekonstruktywistycznego i współpracował bezpośrednio z Derridą przy projektach, w tym przy pracy na konkurs na Parc de la Villette udokumentowanej w Chora l Works. Derrida i Eisenman, a także Daniel Libeskind zainteresowani byli "metafizyką obecności", który jest motywem przewodnim dekonstruktywistycznej filozofii w teorii architektury. Głównym założeniem jest, że architektura jest językiem zdolnym do przekazywania znaczenia i bycia analizowaną za pomocą filozofii lingwistycznej.

Dialektyka obecności i nieobecności lub bryły i pustki pojawia się w wielu projektach Eisenmana, zarówno tych wybudowanych jak i nie wybudowanych. Obaj Derrida i Eisenman wierzą, że locus, lub miejsce obecności, to architektura, i ta sama dialektyka obecności i nieobecności znajduje się w konstrukcji i dekonstrukcji.

Według Derridy najlepiej jest czytać teksty pracując z klasycznymi narracyjnymi strukturami. Każda architektoniczna dekonstrukcja wymaga pewnej archetypowej konstrukcji, silnie zakorzenionego konwencjonalnego oczekiwania, którym można się bawić. Projekt własnego domu Franka Gehry’ego w Santa Monica (z 1978 roku), był podawany jako prototypowa wariacja na standardowy temat: zaczynając od zwykłego domu w zwykłej okolicy Gehry zmienił jego bryłę, przestrzenie, powierzchnie i inne schematyczne oczekiwania w akcie radosnej dywersji. Wynikiem jest przykład dekonstrukcji.
U Derridy, oprócz koncepcji metafizyki obecności i dekonstrukcji, także pojęcia śladu i erasure (wymazanie), wyrażone w jego filozofii pisma i archepisma znalazły drogę do dekonstruktywistycznych „pomników”. Daniel Libeskind wiele wczesnych projektów wyobrażał sobie jako formę pisma albo dyskursu na temat pisma, często jako formy kaligramu. Tworzył rzeźby architektoniczne z książek i często otulał modele tekstem, otwarcie odnosząc się do pisma. Libeskind podjął pojęcia śladu i erasure w esejach oraz w projekcie Muzeum Żydowskiego w Berlinie. Muzeum pomyślane jest jako ślad erasure (wymazania) Holocaustu, zamierzony aby temat uczynić czytelnym i przejmującym. Pomniki takie jak Vietnam Veterans Memorial autorstwa Mayi Ling Lin i Pomnik pomordowanych Żydów Europy Petera Eisenmana również odzwierciedlają koncepcje śladu i erasure.

Sztuka współczesna
Dwa nurty w sztuce nowoczesnej, minimalizm i kubizm, miały znaczny wpływ na dekonstruktywizm. Widoczny jest wpływ kubizmu analitycznego, zarówno forma jak i treść są rozłożone na czynniki pierwsze i widziane są jednocześnie z różnych perspektyw. Synchroniczność podzielonej przestrzeni jest ewidentna w dziełach Franka Gehry’ego oraz Bernarda Tschumiego. Kubizm syntetyczny, z charakterystycznym wykorzystaniem obiektów ready-made, nie miał tak znaczącego wpływu jak kubizm analityczny. Niemniej jednak widać go we wcześniejszych projektach Gehry’ego. Dekonstruktywizm, tak jak minimalizm, wolny jest od kulturowych odnośników. Podobnie jak minimalizm dekonstruktywizm posiada cechy sztuki konceptualnej.

Tendencja do deformacji i przemieszczania wyraża związek dekonstruktywizmu z ekspresjonizmem i architekturą ekspresjonistyczną. Czasami dekonstruktywizm odbija różne formy ekspresjonizmu, neoekspresjonizmu i ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Kanciasta forma kina UFA autorstwa Coop Himmelb(l)au przywołuje abstrakcyjne geometrie numerowanych obrazów Franza Klina. Kino UFA nadawałoby się także jako otoczenie dla kanciastych postaci ze scen ulicznych Ernsta Ludwiga Kirchnera. Architektura dekonstruktywistyczna posiada wiele cech wspólnych z dziełami Kandinsky’ego. Jego odejście od malarstwa figuratywnego w kierunku ekspresjonizmu abstrakcyjnego], jest w tym samym duchu co odrzucenie przez dekonstrukcję ornamentu na rzecz geometrii.

Szereg artystów w latach 80- i 90. przyczyniło się do powstania lub miało udział w tworzeniu dekonstruktywizmu. Dwa przykłady to dzieła Mayi Lin i Rachel Whiteread. Jeden z nich to składający się z granitowych sztab osadzonych w gruncie projekt Vietnam Veterans Museum Lin (z 1982 roku). Połamana forma i redukcja treści do minimalistycznego tekstu, z poczuciem fragmentacji i naciskiem na czytanie pomnika, wpłynęła na dekonstrukcję. Lin pomagała przy projekcie Wexner Center autorstwa Eisenmana. Odlane architektoniczne przestrzenie Rachel Whiteread to kolejny przykład związku między sztuką konceptualną a architekturą. „Ghost” („Duch”) z 1990, cała przestrzeń mieszkalna odlana w gipsie scalającym pustkę, to aluzja do pojęcia architektonicznej obecności Derridy. Gordon Matta-Clark prezentował w galeriach sztuki zdekonstruowane części budynków pod tytułem „Building cuts”.



Daniel Libeskind, Imperial War Museum North w Manchesterze



Szczepan Szotyński - Krzywy Domek w Spocie